تأثیر عنصر روی بر اینفلاکس - ایفلاکس نیترات و انباشت آن در کاهو و اسفناج در شرایط کشت هیدروپونیک

سبزی¬های برگی به عنوان یکی از مهم¬ترین اجزای رژیم غذایی انسان، دارای بیشترین سهم استفاده از کودهای نیتراتی بوده و بیش از سایر فرآورده¬ها در معرض خطر انباشت نیترات قرار دارند. کاربرد بیش از اندازه¬ی کودهای حاوی نیتروژن موجب ورود نیترات به گیاه (از طریق اینفلاکس) می-شود، از طرفی مقداری نیترات نیز به صورت معدنی از ریشه¬ی گیاه خارج (از طریق ایفلاکس) می¬شود. انباشت نیترات در گیاه حاصل تفاضل میزان اینفلاکس و ایفلاکس نیترات است. به منظور بررسی اینفلاکس و ایفلاکس نیترات و همچنین فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز، زیر تأثیر عنصر روی بر انباشت نیترات در سبزی¬های برگی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در محلول¬غذایی هوگلند و آرنون با دو مقدار روی (7 و 50 میکروگرم در لیتر) و دو زمان برداشت (29 و 46 روز پس از انتقال نشاءها به محلول غذایی) در دو گیاه کاهو و اسفناج انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش مقدار روی، غلظت نیترات در اندام هوایی کاهو و اسفناج در هر دو زمان برداشت به ترتیب کاهش و افزایش یافت. با افزایش مقدار روی فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در هر دو گیاه افزایش یافت، همچنین مقدار اینفلاکس و ایفلاکس نیترات در کاهو کاهش یافت و چون اینفلاکس نیترات نسبت به ایفلاکس آن با شیب بیشتری کاهش یافت موجب کاهش غلظت نیترات در کاهو شد، در صورتی که اینفلاکس تجمعی نیترات در گیاه اسفناج افزایش یافت و از آنجا که اینفلاکس این یون در گیاه از مقدار کاهش نیترات در اثر فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز و جذب خالص آن بیشتر بود؛ از این¬رو غلظت نیترات در اندام هوایی اسفناج با افزایش مقدار روی در محلول غذایی افزایش یافت. بر پایه¬ی داده¬های بدست آمده، انباشت نیترات در گیاهان نتیجه تعادل میان اینفلاکس و ایفلاکس نیترات بوده و این دو عامل نیز می¬تواند تابع نوع گیاه و غلظت عنصر روی در محیط رشد گیاه باشد. اگرچه ایفلاکس نیترات می تواند جذب خالص این یون را در گیاه زیر تأثیر قرار دهد، لیکن اینفلاکس نیترات به عنوان عامل اصلی در کنترل انباشت نیترات در کاهو و اسفناج به¬شمار می¬رود.